En son ne zaman telefonunuzdaki harita uygulamasının yardımı olmadan bilmediğiniz bir adrese gittiniz? Veya en son ne zaman bir arkadaşınızın numarasını ezberleme ihtiyacı hissetiniz?
21. yüzyılda hızla gelişen ve “akıllılaşan” teknoloji ile birlikte, dijital ürünlerin kullanımı ve veri tüketme hızımız da orantılı olarak arttı. Başta akıllı telefon ve bilgisayar olmak üzere birçok ürün günlük yaşamın bir vazgeçilmezi haline geldi. Bu vazgeçilmezlik; haberleşme, hızlıca yeni bilgilere erişebilme, boş zaman değerlendirme gibi çeşitli nedenlerden kaynaklanırken beraberinde pek çok dezavantajı getirmektedir. Bu dezavantajlara, son dönemde yeni bir kavram daha eklendi: dijital demans.
Bu kavram; ilk kez bir Alman psikiyatrist, psikolog ve nörolog olan Manfred Spitzer tarafindan 2012 yılında tanımlanmıştır.
Dijital demans; dijital teknolojinin fazla kullanılmasına bağlı kişilerde görülen bilişsel fonksiyonlarda bozulmaların olmasıdır. Spitzer, teknolojiyi uzun ve fazla kullanma durumunun kısa süreli bellek yollarının bloke olup bozulmaya başlayacağını da belirtmiştir. Peki, bu nasıl oluyor?
Dijital teknolojiyi fazla kullanan bireylerin beyinlerinin sağ lobu yerine sol lobunu geliştirdikleri belirtilmektedir. En nihayetinde uzun süreli teknolojik aygıt kullanımı dikkatte azalma ve bilişsel bozuklukları ortaya çıkarmakta ve bellek süresini düşürerek dijital demansa yol açabileceği düşünülmektedir.
Uzun süre cep telefonu kullanan bireylerde unutkanlığın ortaya çıktığı ve bu nedenle en ufak bir bilgiyi bile hatırlayabilmek için kayıt tutmaya başladıkları gözlemlenmektedir. Bunun haricinde bilgiye ulaşmak için internet kullanımının yaygınlaşması bilgiyi hatırlamak için çaba sarf etmek yerine hızlıca web araması gerçekleştirilmesi, bireylerde bilişsel işlev bozukluklarının artacağını göstermektedir.
Artık aşırı bilgi yükleme çağında yaşıyoruz ve dijital demans bunun sadece bir yan etkisi.
Artan bildirimler ve dikkat dağıtıcı ögeler strese, tükenmişliğe ve verimsiz çalışmaya neden oluyor. Ekran süresinin artışı konsantrasyon ve hafıza sorunlarına yol açıyor. Henüz bir hastalık olarak sayılmasa da dijital demans, çağımızı tehdit eden en önemli hastalıklardan biri olmak üzere.
Ancak tabii ki dünyanın geri kalanından kopmuş bir şekilde yaşamaya geri dönecek de değiliz. Bu nedenle dijital yaşamlarımızı nasıl yönettiğimizi daha dikkatli düşünmemiz gerekiyor. Yani tüm bu dijital dikkat dağıtıcıları ne zaman ve nasıl kapatıp açacağınızı öğrenmek sizin kendi günlük yaşantınıza uyduracağınız bir denge durumuyla mümkün olabilir.
Peki dijital demansı önlemek adına ne yapılabilir?
1. Ekran Süresini Sınırlayın. Televizyon, tablet, bilgisayar, akıllı telefon gibi cihazlarınızda ne kadar süre geçirdiğinize dikkat ederek olabilecek en az şekilde kullanmaya çalışın.
2. Dijital cihazlara güvenmek yerine kafanızı kullanın. Mümkün olduğunca, sizin yerinize düşünmek için arama motorlarına güvenmek yerine kendiniz için düşünmeye çalışın.
3. Yeni bir dil veya enstrüman öğrenin. Yeni bir dil veya bir enstrüman gibi yeni bir şey öğrenmek için beyni kullanmak, her türlü demansı savuşturabilen beyin stimülasyonu sağlar.
4. Egzersiz yapın. Mental olarak aktif olmak önemli olduğu kadar fiziksel aktiflik de beyni aktif ve sağlıklı tutmak adına son derece önemlidir.
5. E-kitap değil, gerçek bir kitap okuyun. Okumak, beyin için büyük bir uyarım sağladığından dolayı demansı önlemek adına önerilen bir aktivitedir. Ancak okunan kitapların elektronik cihazlar üzerinden olması, yine vücudu dijital demansa sebep olabilecek elektromanyetik alana maruz bıraktığı için fiziksel olarak kitap okunması önerilmektedir.
Kaynaklar:
Babadağ Savas, B. , Balci Alparslan, G. "Yeni Bir Kavram Dijital Demans: Hemşirelik Öğrencilerinin Dijital Demans Durumu" . Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi 30 (2022): 415-420
https://dergipark.org.tr/tr/pub/sted/issue/68062/620527
https://www.alzheimers.net/overuse-of-technology-can-lead-to-digital-dementia
https://www.everydayperformancetherapy.co.uk/digital-dementia-and-7-tips-to-help-you-and-your-family-avoid-it-today/
Comments